Bundan 45 yıl önce yani 1975 Yılı Yani Eski Kurtalan’a baktığımız da Nüfusunun büyük bölümünün kırsalda olduğu küçük bir kasaba olduğu görülüyor. 1975 Nüfus sayımında Merkez nüfusu 7.001 Köylerde29.412 olmak üzere toplam nüfus 36.413 olarak görünüyordu. Bu günlere geldiğimizde köyden ilçeye veya Anadolu’ya yoğun göçlerin olduğu görülüyor. Bu günlere baktığımız da 2018 yılı merkez 34.389 Köyler 20.190 Toplam nüfus 59.647 görünüyor. Merkez belki bu günlerde 50.000 bulmuştur.Neyse bir nostalji yapıp eski Kurtalan’a yani 1975’e gidelim.Kurtalan’da iki mahalle vardı. Mısrıç olan sonra Sümer Mahallesi ile diğeri Demir yolu hattının hemen bitişiğindeki çarşının yukarısında yeni kurulan Yeni doğan mahallesiydi.1 nolu ve 2 nolu olmak üzere iki mahallede sağlık ocakları vardı.Sümer Mahallesinin hemen girişinde Taş köprünün yanın da Hacı Samsun’un un değirmeni vardı. Biraz ötesinde Hacı Şemsettin’in benzinlik istasyonu vardı. Kenarında kurulan evlerin içinde iki tane bakkal dükkanı vardı. Biri Aliye Nure’nin bakalı hemen karşısında Hacı Hesan’nın bakkaliyesi vardı. Biraz daha ilerlerken Hüseyin Kılıççıoğlu benzinliği sizi karşılıyordu. Biraz onu geçtikten sonra yolun karşı tarafın da Hıdır Bardakçı’nın hamamı bulunuyordu. Devamında Askeri bir karakol ve arkasın da yeni yapılan Sümer İlkokulu vardı ve sonrası demiryolu hatları gar kahve ve resturantı bulunuyordu. Çarşının hemen yanında Hayrettin ve kardeşi Ömer’in işlettiği ve öğrencilerin de uğrak yeri olan dama kahvesiydi. Hemen yukarısında Milli Türk Talebe Birliği’nin (MTTB) bir şubesi vardı. Genç Kürt öğrenciler, ağabeyler dedikleri şahıslar tarafından İslam kisvesi altında Türk İslam eğitiminin tohumları veriliyordu. Yanı başında Hacı Şemsettin’in oteli bulunuyordu. Sonra çarşı başında Üneyler’in bir bakkalı ve devamında Bilimler’in Fırını, Kasabı ve gazete satan Hulki Bilim’in marketi vardı. Yine yanlarında Tercan Fidan’ın babasının berberi vardı. Mele Hüseyin’in bakkalı komşularıydı. Karşılarında bekçi Teyib’in bir bakalı hemen yanında Seyitoğlu vardı. Seyit Muhlis’in tuhafiye dükkanı vardı. Tam köşede Seyit Necat ve kardeşinin dükkanları bulunuyordu. Sol tarafta Hacı Ali, Haşimoğlu Saliho’nun bakkalı yanında Haci Weyip’in tuhafiye dükkanı hemen yanında Tevfik Seven’in dükkanları bulunuyordu. Çarşının sol çıkışında Hacı Cevat, Abdurrahim ve Abdullah Kaynakçının atölyeleri bulunuyordu. Seyit Kebapçı caddenin leziz lokantasıydı. Merkezin tam ortasın da fotoğrafçı Fethullah’ın berber dükkanı hemen yanında meşhur Evdele Sultane’nin çayhanesi ve yaşlı devrimci Ahmede Zokayde dükkanı vardı. Dükkanın hemen üstünde Kürt öğrencileri Kültür ocağı vardı. Burada Kürt kimliği üzerinde tartışmalar yapılırken kitap okumaları gittikçe yaygınlaşıyordu. Emniyet Caddesinde Hacı Hasan’ın Bakkaliyesi, Yalçın Fotoğrafçı ve kardeşleri Aydın dondurması bitişiğin de Hacı Yakup’un çocuklarının tüp dükkanlarının yanın da eczane ve Baturların kırtasiyesi bulunuyordu. Devamın da Hacı Abdulselam’ın çocuklarının bir kaç tuhafiye dükkanları vardı. Hemen karşısında Hacı Tewfik’in kumaş ve terzi dükkanı ve Özmeraler’in kırtasiye dükkanı vardı. Beykent yoluna giderken Olcayların berber dükkanı yanın da Şehmus Bilim’in babasının Nalburiye dükkanı karşıda Aliye M. Kıraathanesi ve Abdullah’ın Kıraathanesi Sobacı Mesut ve kardeşi Abdülbaki Aygen’in dükkanı devam ediyordu. Hal’in hemen yanın da Semerci İzzet ve Demirci Hedat Nihat ve Evdoye Kasap, Terzi Şeker dükkanları bulunuyordu. Kurtalan’ın ilk siyasetçileri CHP’li İzzete Emin’i, Çeto Ağayi, MSP’li Şeğ Cevat’ı, Adalet Partili Şeğ Rafet’i, M. Ali Taner’i, Ziraat Odası Başkanı Hüsnü Ağayı, Mısrıç köyün eski yaşayan ailelerden Mehmet Sever’i, Belediye başkanı Cemil Akgül’ü, Mehmet Taşkıranı, İhsan Bayhan’ı, Sabriye Hesankayi Bedriye Eli’yi, TKDP’nin genel sekreteri Derweş Ağayı, Gazeteci Salih Kılıçıoğlu’nu, Demokrat Partili Ğaloyu Muhtar Şeğ Şemsedin’i, Sinemacı Suat ve Makinist Muamer’i, Kurtalan-Batman Nakliye kamyonu ile her şey taşıyan kamyoncu Toğoyu, damperli kamyonu ile taş taşıyan Hasene Zeynoy’u, Otelci Siti Bacıyı, Sımsar İmdat’ı, Sımsar Emo Şefik’i, ben at arabacı Hesinoyu, Kasabanın sıhhiyecisi ve doktorun bile yapamadığı cerrahlığı yapan Ali Döner’i unutmamız mümkün değildir. Özveri hizmeti ile 1 nolu sağlık ocağı doktoru Selahattin Çakıroğlun’u unutamayız.Kurtalan’ın tüm tapuları ben de diyen bir Renkli delilerimizden Evdoye Holoyi, elini açıp hızlı bir şekilde 5 lira deyip geçen Bedoyi, aldığı jiletleri zararına hep satan Hemoye Saloy’i ve yine yılarca usanmadan her gün merkez bankasına dilekçe ile mektup yazarak milyonlar isteyen Abdulhamid’i unutamadık. İstedik ki eski Kurtalan’ı bir kez daha analım. İsmini anmadığımız binlerce isimsiz değerli insanları özlem ve saygıyla anmak istedik. İsimleri geçen insanlarımızın büyük bir kısmı öbür dünyaya göç etmiş durumdadırlar. Bu saygın insanlarımıza Allah’tan rahmet dileriz. Kalan insanlarımıza da sağlıklı uzun ömürler dileriz.